IÑURRATEGI Alberto
Base polar de la isla de Gros. Estamos preparados.
Ayer empezó para mí el invierno. Después de cenar, leyendo en el sofá, se encendió en el hemisferio boreal de mi cerebro la primera decisión consciente de no poner la estufa: me vestí un buen jersey y unos calcetines gruesos, me eché una mantita a los hombros, y a por otro invierno sin calefacción. Sopesé el riesgo de seguir perdiendo amistades -tranquilidad: a los huéspedes de mi casa nunca les faltará la estufa: etorri lasai!-. Luego emprendí una expedición de supervivencia a la cocina en busca de colacao calentito, y al cruzar el pasillo de maderas crujientes, pensé en la cabaña abandonada de Scott en el cabo Evans de la isla de (G)Ross. Volví a la sala esquiando pasos largos y al entrar saludé, ondeé el brazo derecho, sin poder gritar porque tenía la mandíbula congelada, intentando llamar la atención de una silueta junto a la ventana, que parecía la de Frederick Jackson, el hombre que vio aparecer en la Tierra de Francisco José a Nansen y Johansen, que llevaban quince meses desaparecidos, esquiando en busca del Polo Norte. Me senté de nuevo en el sofá, bajo el póster de las montañas nevadas del Karakórum, donde este año Moro, Urubko y Richards han conseguido la primera cumbre invernal en un ochomil pakistaní.
Durante la noche, las temperaturas no han bajado mucho, el viento ha soplado suave, no ha nevado. Por la mañana he recibido el nuevo vídeo de Iñurrategi, Vallejo y Zabalza, que ya avanzan por la Antártida con normalidad después de 16 días de tormentas, sastrugis, enclaustramientos, miserias y sustos gordos, y que parecen felices a 30 grados bajo cero:
30
Alberto Iñurrategi: «Gailurra, batzuetan, porrota ezkutatzeko erabiltzen da»
Mendian egin du bidea Alberto Iñurrategik (Aretxabaleta, 1968) baina orain beste ildo batzuk jorratzen ari da: Juan Vallejo eta Mikel Zabalza kideekin, Groenlandia eskiz zeharkatu zuen hegotik iparrera aurreko udaberrian, lerei tiraka eta kometen laguntzarekin, eta azaroan Antartida gurutzatzera abiatuko dira hirurok. Gailurrik gabeko jardueratan murgildu berritan, gailurra zapaltzeari ematen zaion gehiegizko garrantziaz gogoeta egiten du Iñurrategik: arrakasta eta porrota ulertzeko dugun modua zalantzan jartzen du. “Porrotaren alde” izeneko hitzaldia emango du Tolosako Oargi elkartean, urriak 14an, 19.30etan.
Josu Iztueta eta Ander Izagirreren elkarrizketa, Galtzaundi aldizkarirako.
Porrotaren aldeko aldarria egiten duzu. Zer dira zuretzat porrota eta arrakasta?
Mendia kutsatu egin da garaipenaren idolatriarekin. Nik behintzat ikasi dut, inguruan izan dudan jendeak horrela irakatsita, ustezko porrotak badituela elementu interesgarri pila bat.
Zer da porrota orduan? Noiz da porrot bat ona?
Benetako ahalegin baten ondorengo porrota, porrot ona da. Elementu positibo ugari dauzka. Azken boladan mendi giroan ikusten dut zenbait jendek, bere ibilbidea izugarrizko porrota izanda, gailurra erabiltzen duela porrot hori ezkutatu eta arrakasta moduan saltzeko. Beti esan izan dut mendian benetan polita eta interesgarria dena, benetan emozioak biziarazten duena, bidea dela. Gailurra ikaragarri interesgarria da, osagarri oso ederra, baina garrantzitsuena eta ezinbestekoa bidea da.
Zuk, beraz, ez duzu gailurra zapaltzea arrakastarekin derrigorrez lotzen.
Everesten 8.500 metrotan buelta eman behar izan genuen 2006an, Hornbein bidetik igotzen ari ginela, baina ni igoera hartaz oso harro nago, zapaldutako gailur askorekin baino gehiago. Patagonian Cerro Torretik jaitsi behar izan genuenean ere, ikaragarri pozik gelditu nintzen esperientziarekin. Baina ikusten dut zenbaitek beti apustu segurua jotzen dutela, eta esango nuke askotan ez dituztela emozio edo esperientzia interesgarriak bizitzen. Nik “porrotaren alde” esaten dudanean, nork bere burua behartuz ikasten diren mila gauzei balioa eman nahi diet, gailurra zapaltzearen baitan ez daudenak. Gailurra kontutan hartu behar da, noski, polita da, baina ezin zaio lehentasunik eman. Mendian helburua gailurra nola edo hala jotzea bada, seguruenik arrisku gehiegi hartuko dira eta ardura etikoa ere deskuidatu egingo da.
Baina zure porrotaren eta arrakastaren irizpide hori ez dator bat gizartean saltzen denarekin. Horrek ez dizu tentsiorik sortzen, adibidez zure babesleek bilatzen duten oihartzunarekin eta zuk egin nahi duzunarekin?
Oreka bilatu behar da, nork bere printzipioei uko egin gabe aurrera egin ahal izateko. Babes ekonomikoa garrantzitsua da, baina guk modu jakin batean egin nahi ditugu espedizioak, zailtasunak bere horretan onartuz, erronkak planteatuz, ahalik eta modu garbienean aurre eginez, eta horrek gailurra edo ustezko arrakasta lortzeko aukerak mugatzen ditu. Hala ere, zorte handia izan dugu, filosofia edo printzipio horiekin bat datozen enpresak topatu ditugulako. 1993tik nabil BBKrekin eta badakit beraiek ez dutela nahi nik gauzak edozein modutara egiten ikusterik. Baloratzen dute gauzak nola egiten diren eta izugarri eskertzen diet. Naturgasekin berdin: Makalura joan eta gailurrik gabe bueltatu; Everestera joan eta gailurrik gabe bueltatu; eta hirugarrenean, Broad Peak-erako proposamena egin genienean, bide berri batetik igo nahi genuela esan eta baiezkoa eman ziguten orduan ere. Garaipena bilatzen duten mendizaleentzat badago babesle asko; baina bidea baloratzen duten eta balore horien alde apustu egiten dutenak ere badaude.
Zure burua behartzearen garrantzia aipatu duzu. Horregatik egin al duzue hain aldaketa nabarmena, Himalaiatik Groenlandiara, espedizio bertikaletatik horizontalera? Zeuen buruak jarduera berritan behartzeko?
Eskiekin, lerarekin eta kometarekin, teknikarik eta esperientziarik ez dugun eremu berri batean sartu gara. Horrek abentura kutsu handia ematen dio, eta behartzen gaitu ikastera, planteamendu berrietara egokitzera, sekulako interesa jartzera egiten dugun gauza guztietan: dokumentazioan, lan taldeari eman behar zaion garrantzian…
Gainera, Himalaia eta Groenlandia hain ezberdinak izanda ere, osagarriak direla esango nuke. Himalaiako esperientzia gabe, seguru nago Groenlandian ez ginela bide erdira iritsiko. Eta Groenlandian bizitakoa baliotsua izango zaigu Himalaiara bueltatzen garenean. Esperientzia oso muturrera eramaten denean, hortik beti dago ikasterik.
Alde handiak topatu dituzue, bi espedizio mota hauen artean?
Bai. Mendian hutsegite txikiena ere oso garesti ordaindu daiteke. Horizontalean, aldiz, segurtasun tarte handiagoa dago. Eta oraingo zeharkaldiek ez dute zerikusirik garai batekoekin: satelite bidezko telefonoak eramaten ditugu, eta nahiz eta momentuan erreskatea egiteko aukerarik ez izan, aste baten barruan aukeraren bat egon liteke helikopteroa edo abioneta bat zure bila etortzeko. Horrek segurtasun tarte bat ematen du.
Egia da elkarbizitza askoz gogorragoa dela Groenlandian. Himalaian muturreko baldintzak egun jakin eta gutxi batzuetan ematen dira eta egun horietatik kanpora ia etxean bezala egoten gara: sukaldaria daukagu, jan eta edateko nahi dugun guztia, bakoitzak bere denda, musika, liburuak… Groenlandian, aldiz, hiru lagun gara; jatekoari dagokionean, gose puntuarekin ibiltzeko beste eramaten dugu; espazio txikian egin behar dugu elkarbizitza egun askotan; muturreko egoerak ere ematen dira, ekaitza egunetan edo oso nekatuta zauden egunetan, eguna joan eta eguna etorri ortzemuga besterik ikusten ez denean… Horrek psikologikoki erresistentzia handia eskatzen du.
Nolakoa izan da zeharkaldiaren eguneroko martxa?
Han egun guztiak oso berdintsuak dira, gaurik gabekoak, eta denak gogorrak. Haizea, hotza, nekea, izotzezko lautadaren monotonia. Goizeko hiru eta erdietan jaiki eta arratsaldeko zazpiak edo zortziak arte eskiatzen eta kometa gidatzen ibiltzen ginen. Eta berezitasun batekin: denok batera joan behar genuen, helburua denok lortuko genuen ala inork ez. Mendian, agian jaitsi beharra dago egun txar batean, baina askotan izango duzu beste ahalegin baterako aukera. Groenlandian ez dago aukerarik.
Horrelako zeharkaldi luzeetan, ahulenak edo teknikarik okerrena duenak markatzen du erritmoa, eta hori egun pare batez ez da arazoa, baina hainbeste egunetan… Batzuetan pentsatu izan dugu martxa horrekin ez ginela jomugara iritsiko, eta hiruretatik bat zen martxa mantsotzen zuena, horrek tentsioa sortzen du. Elkarbizitza zaila da, noski. Baina seinalerik onena da azaroan Antartidara berriro hirurok elkarrekin goazela, hilabete hauetan ere elkarrekin eskalatzen jarraitzen dugula oso maiz…
Groenlandian 32 egun eman ditugu izotzetan eta luzea eta gogorra egin zaigu. Antartidan 70 egun egitea planteatzen dugu eta horrek beldurra ematen du. Baina beldurra bera ere interesgarria da.
Abenduan, zuek Antartidan ibiliko zareten garaian, ehun urte beteko dira Amundsen eta Scott bakoitza bere aldetik Hego Polora iritsi zirenetik. Nola ikusten duzu haiek orduko medioekin lortutakoa, orain egiten denarekin konparatuta?
Ikaragarria da egin zutena. Nik Groenlandian oso presente izan dut isolamenduaren sentsazioa, gogorra, baina ez da ezer duela ehun urteko egoerekin konparatuta. Eta ez naiz garai hartako bidaiariez bakarrik ari, orduko lanbide arruntetan ere nolako egoerak bizitzen zituzten! Guk egin dugun zeharkaldiarengatik komunikabideetan atera gaituzte, sekulako merituak emanez, eta Euskal Herrian arrantzaleek horrelako egoerak eta okerragoak bizi izan dituzte mende askotan, sekulako irteera luzeak eginez, sekulako arriskuak onartuz, leku ezezagunetara joanez, komunikaziorik gabe, erreskate aukerarik gabe, eta hori dena onartzen zen gauza normala bezala. Guk, ordea, gauza errazagoak eta segurtasun handiagoarekin egiten ditugu, baina lanbide arrunt bat izan ordez kirola denez, garrantzi ikaragarria ematen zaio.
5Estaciones abandonadas en Groenlandia
En pleno vendaval ártico, Iñurrategi, Vallejo y Zabalza llegaron a DYE 2, una estación de radar abandonada en mitad de Groenlandia. Llevan 17 días esquiando, arrastrando el trineo, cometeando, y con muchas penurias han cubierto ya 800 kilómetros. Les quedan otro 1.500 hasta Thule, en el extremo norte de la isla.
«Es mi primera experiencia en travesías polares», explica Zabalza en el vídeo, «y resulta mucho más dura de lo que esperaba. Cuando estás acostumbrado al Himalaya, la mayor diferencia es que aquí nunca descansas, no hay un campo base al que llegas para relajarte y donde el cocinero te sirve el té».
En la estación de radar, desde luego, conseguir que te atienda un camarero parece al menos tan difícil como en un bar donostiarra. Y no lo dicen, pero otra pega es que con semejantes vientos no hay quien amontone los amarrekos.
La DYE 2 formaba parte de un cinturón de 58 estaciones de radar que Estados Unidos construyó desde Islandia hasta Alaska, pasando por Groenlandia y Canadá, durante la Guerra Fría -pero fría fría-. Claro: si los soviéticos y los estadounidenses querían lanzarse misiles, el camino más corto era a través del Ártico. Y este cinturón de estaciones debía servir como alerta temprana -dicen que el radar de Thule confundió una manada de gansos con un ataque nuclear soviético-.
Hace tres años nosotros conocimos los restos de DYE 4, la estación de radar situada en el islote groenlandés de Kulusuk. En la foto de Dani Burgui podéis ver a Josu Iztueta, probando si aquello explota, se derrumba o qué.
Más información sobre la travesía de Iñurrategi, Vallejo y Zabalza: Bat Basque Team.
Sudada en Groenlandia
No sabía que Groenlandia tuviera sur, pero Iñurrategi, Vallejo y Zabalza dicen que están allí. El miércoles se engancharon por primera vez los trineos de cien kilos y comenzaron la travesía de 2.300 kilómetros con la que quieren llegar hasta el extremo norte de la isla. Esperan recorrer cien kilómetros diarios, esquiando y extendiendo cometas para que el viento les empuje. Pero en la primera etapa apenas hicieron diez. Tranquilidad: es lo previsto. Porque las primeras etapas son las de terreno más complicado.
Groenlandia es una llanura de hielo del tamaño de cuatro penínsulas ibéricas. Si te las apañas para soportar el frío extremo, la soledad absoluta, las tormentas vuelcaosos y los white out -los apagones en blanco: cuando el viento te envuelve en una manta de hielo y nieve con la que no puedes distinguir el cielo de la tierra-, si te las apañas con todo eso, puedes esquiar con cierta facilidad. Pero esa llanura está abombada. En el centro de la isla, el grosor del hielo alcanza más de tres kilómetros. Es decir: desde la costa, tienes que subir hasta los 2.500 o 3.000 metros. Para eso, tienes que escalar glaciares repletos de grietas y seracs. Y si llevas a rastras un trineo de cien kilos, la cosa se complica.
«Nos hemos encontrado con muchas grietas y formaciones de hielo, además de nieve bastante pesada, lo que ha hecho muy incómodo tirar de los trineos», escribieron Iñurrategi, Vallejo y Zabalza al final de la primera etapa, en la que remontaron 600 metros de desnivel. Dicen que han tenido «buen tiempo, poco frío», que arrastrando los trineos cuesta arriba y de grieta en grieta han «sudado bastante» y que a partir de hoy esperan que «el camino sea más tendido y llevadero».
Foto: Basque Team
Calentamiento: 2.300 kilómetros sobre hielo
En vez de ochomiles, seis mil: pero seis mil kilómetros sobre hielo. De la exploración vertical a la horizontal. Así, por cambiar de planes, Iñurrategi, Vallejo y Zabalza han salido esta mañana desde el aeropuerto de Loiu hacia Groenlandia. Pretenden atravesar la isla de sur a norte, unos 2.300 kilómetros, esquiando, arrastrando trineos y llevando cometas para aprovechar el viento y recorrer unos cien kilómetros diarios. Como aperitivo. Porque dentro de unos meses quieren darse otro paseo de 3.700 kilómetros por la Antártida, incluyendo alguna escalada.
Esta vez, en lugar de un periodista llevan un rifle y dieciséis balas. Les ayudará más o menos lo mismo, pero al menos el rifle no come y sí calla. Y, como son tres, otro detalle subraya la condición de aventura extrema: no llevan baraja.
Ha sido un espectáculo ver cómo paseaban el rifle por el vestíbulo del aeropuerto, mientras en las pantallas de televisión aparecían fotos de Bin Laden. Por Abbotabad pasamos desarmados y ahora, para ir a una isla desierta, Vallejo se ha tenido que sacar la licencia de armas. Rifle y dieciséis balas: esperan que no aparezcan más de dieciséis osos.
